زگیل درختی چیست؟ + علائم و راه های تشخیص آن

بیماری زگیل درختی

زگیل درختی اصطلاحی است که گاهی در زبان عامه برای توصیف زگیل‌های پوستی غیرعادی و بزرگ به کار می‌رود، اما در واقع به یک بیماری نادر ژنتیکی به نام اپیدرمودیسپلازی ورموسیفورمیس (Epidermodysplasia Verruciformis) اشاره دارد که به اختصار EV نامیده می‌شود. این بیماری به دلیل ظاهر غیرمعمول زگیل‌هایی که شبیه به شاخه‌ها یا پوست درخت هستند، به «سندرم مرد درختی» نیز شهرت یافته است. در این مقاله به بررسی این بیماری، علل ایجاد آن، علائم، روش‌های تشخیص و گزینه‌های درمانی موجود می‌پردازیم.

تعریف و منشأ زگیل درختی

زگیل درختی در حقیقت نوعی زگیل پوستی است که به دلیل عفونت با ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) ایجاد می‌شود. این ویروس بیش از ۱۰۰ گونه مختلف دارد که برخی از آن‌ها زگیل‌های معمولی روی دست و پا را به وجود می‌آورند، اما در موارد نادر مانند EV، به دلیل نقص ژنتیکی در سیستم ایمنی بدن، زگیل‌ها به شکلی غیرطبیعی و گسترده رشد می‌کنند. این بیماری معمولاً از کودکی یا نوجوانی آغاز می‌شود و به مرور زمان با افزایش تعداد و اندازه زگیل‌ها، ظاهر فرد را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد.

EV یک اختلال ارثی است که به صورت اتوزومال مغلوب منتقل می‌شود. این بدان معناست که فرد باید دو نسخه معیوب از ژن مرتبط (معمولاً ژن‌های EVER1 یا EVER2) را از والدین خود به ارث ببرد تا به این بیماری مبتلا شود. نقص در این ژن‌ها باعث می‌شود سیستم ایمنی بدن نتواند به طور مؤثر با ویروس HPV مقابله کند، در نتیجه زگیل‌ها به شکلی غیرقابل کنترل رشد می‌کنند.

علائم و ویژگی‌های ظاهری زگیل درختی

زگیل‌های ناشی از این بیماری معمولاً به صورت ضایعات پوستی تخت، قهوه‌ای یا خاکستری ظاهر می‌شوند که می‌توانند شبیه به پوست درخت یا شاخه‌های کوچک باشند. این زگیل‌ها اغلب در نواحی exposed به نور خورشید مانند دست‌ها، پاها، صورت و گردن دیده می‌شوند. در برخی موارد، ضایعات به قدری بزرگ و متراکم می‌شوند که عملکرد طبیعی اندام‌ها را مختل می‌کنند، مثلاً مانع از حرکت دست‌ها یا راه رفتن می‌شوند.

یکی از ویژگی‌های بارز این بیماری، تمایل زگیل‌ها به بدخیم شدن است. حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد از افراد مبتلا به EV در معرض خطر ابتلا به سرطان پوست، به‌ویژه کارسینوم سلول سنگفرشی (SCC)، قرار دارند. این خطر به دلیل قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض نور خورشید و ضعف سیستم ایمنی در برابر HPV افزایش می‌یابد.

علل و عوامل خطر بیماری زگیل درختی

علت اصلی این بیماری ترکیبی از عفونت HPV (به‌ویژه گونه‌های ۵ و ۸) و نقص ژنتیکی است. برخلاف زگیل‌های معمولی که در افراد سالم به راحتی توسط سیستم ایمنی کنترل می‌شوند، در بیماران مبتلا به EV، ویروس به لایه‌های عمیق‌تر پوست نفوذ کرده و تکثیر غیرطبیعی سلول‌ها را تحریک می‌کند. عوامل محیطی مانند قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش (UV) نیز می‌تواند رشد زگیل‌ها و تبدیل آن‌ها به ضایعات سرطانی را تسریع کند.

این بیماری بسیار نادر است و تاکنون تنها چند صد مورد در سراسر جهان گزارش شده است. افرادی که در مناطق روستایی با دسترسی محدود به مراقبت‌های پزشکی زندگی می‌کنند، ممکن است بیشتر در معرض توجه عمومی قرار گیرند، همان‌طور که در مواردی مانند «مرد درختی بنگلادش» (ابول باجاندار) یا «مرد درختی اندونزی» (دده کوسوارا) دیده شده است.

تشخیص زگیل درختی

تشخیص EV معمولاً با معاینه بالینی ضایعات پوستی آغاز می‌شود. پزشکان متخصص پوست با مشاهده ظاهر غیرعادی زگیل‌ها و سابقه خانوادگی بیمار، به این بیماری مشکوک می‌شوند. برای تأیید تشخیص، بیوپسی از ضایعات پوستی انجام می‌شود و نمونه‌ها برای بررسی وجود HPV و تغییرات سلولی به آزمایشگاه ارسال می‌گردد. آزمایش ژنتیک نیز می‌تواند جهش در ژن‌های EVER1 و EVER2 را شناسایی کند و تشخیص را قطعی کند.

درمان زگیل درختی

در حال حاضر هیچ درمان قطعی برای اپیدرمودیسپلازی ورموسیفورمیس وجود ندارد، اما روش‌هایی برای مدیریت علائم و کاهش عوارض آن به کار گرفته می‌شود:

جراحی: برداشتن زگیل‌های بزرگ با جراحی یکی از رایج‌ترین روش‌هاست. این کار به‌ویژه در مواردی که زگیل‌ها مانع عملکرد طبیعی بدن می‌شوند، انجام می‌شود. با این حال، زگیل‌ها اغلب پس از مدتی بازمی‌گردند.
کرایوتراپی: استفاده از نیتروژن مایع برای منجمد کردن و از بین بردن زگیل‌ها روش دیگری است که می‌تواند به طور موقت تعداد ضایعات را کاهش دهد.
درمان دارویی: داروهایی مانند رتینوئیدها (مشتقات ویتامین A) برای کاهش رشد زگیل‌ها تجویز می‌شوند. این داروها می‌توانند تکثیر سلول‌های پوستی را کنترل کنند، اما اثرات آن‌ها موقتی است.
محافظت در برابر نور خورشید: استفاده از کرم‌های ضدآفتاب و پوشاندن پوست برای کاهش خطر سرطان پوست توصیه می‌شود.
تحقیقات در زمینه ژن‌درمانی به عنوان یک راه‌حل بالقوه در آینده در حال انجام است. هدف این روش اصلاح ژن‌های معیوب و بازگرداندن توانایی سیستم ایمنی برای مبارزه با HPV است، اما این درمان هنوز در مراحل آزمایشی قرار دارد.

موارد معروف و تأثیرات اجتماعی

یکی از شناخته‌شده‌ترین موارد این بیماری، ابول باجاندار از بنگلادش است که در سال ۲۰۱۶ تحت چندین عمل جراحی قرار گرفت تا بیش از ۵ کیلوگرم زگیل از بدنش برداشته شود. همچنین دده کوسوارا از اندونزی، که به «مرد درختی» معروف شد، نمونه دیگری است که توجه جهانی را به خود جلب کرد. این افراد اغلب با چالش‌های اجتماعی و روانی ناشی از ظاهر غیرعادی خود مواجه می‌شوند و در بسیاری از موارد به دلیل فقر و عدم دسترسی به درمان، بیماری‌شان پیشرفت می‌کند.

پیشگیری و توصیه‌ ها

از آنجا که EV یک بیماری ژنتیکی است، پیشگیری از ابتلا به آن ممکن نیست. با این حال، افراد مبتلا می‌توانند با اجتناب از تماس مستقیم با زگیل‌ها، رعایت بهداشت شخصی و محافظت از پوست در برابر نور خورشید، از گسترش ضایعات و عوارض آن بکاهند. مشاوره ژنتیکی نیز برای خانواده‌هایی که سابقه این بیماری را دارند، توصیه می‌شود.

برای آشنایی و اطلاع از اینکه علت اصلی بیماری پارکینسون چیست کلیک کنید.