اندرونی چیست؟ + معرفی ویژگی های آن

اندرونی چیست؟

اندرونی به معنای «داخلی» یا «درونی» است و در فرهنگ لغت‌های فارسی مانند دهخدا و معین، به‌عنوان بخشی از خانه تعریف شده که پشت بخش‌های دیگر قرار دارد و به‌طور اختصاصی برای اعضای اصلی خانواده، به‌ ویژه زنان، فرزندان، و خدمتگزاران، در نظر گرفته می‌شد. این بخش از خانه معمولاً از دید افراد غریبه پنهان بود و از طریق راهروها یا دالان‌های باریک به حیاط‌های بیرونی متصل می‌شد. اندرونی در فرهنگ ایرانی به‌عنوان «حرم» یا «حرمسرا» نیز شناخته می‌شد و فضایی بود که زنان می‌توانستند در آن بدون رعایت پوشش خاص یا حجاب، آزادانه فعالیت کنند.

در معماری سنتی ایرانی، اندرونی معمولاً شامل حیاط‌های مستقل با اتاق‌هایی در اطراف آن بود که برای زندگی روزمره خانواده طراحی شده بود. این فضاها اغلب با باغچه‌های پر از گل و درختان میوه تزئین می‌شدند و فضایی آرام و دلپذیر برای ساکنان فراهم می‌کردند. اندرونی از طریق هشتی (فضای ورودی) یا راهروهایی از بخش بیرونی جدا می‌شد تا حریم خصوصی حفظ شود.

ویژگی‌های معماری اندرونی

اندرونی در خانه‌های سنتی ایرانی، مخصوصا دوره‌های قاجار و صفویه، از نظر معماری ویژگی‌های خاصی داشت:

• جداسازی فضایی: اندرونی و بیرونی معمولاً با دیوارهای بلند یا راهروهای باریک از یکدیگر جدا می‌شدند. این جداسازی به‌گونه‌ای بود که افراد غریبه به‌هیچ‌وجه امکان دسترسی به اندرونی را نداشتند. برای مثال، در خانه مشیرالملک اصفهان، دیوارهای بلند و طراحی پیچیده دالان‌ها، این جدایی را به‌وضوح نشان می‌دهد.
• حیاط‌های مستقل: اندرونی معمولاً دارای حیاط‌های اختصاصی بود که با اتاق‌هایی در اطراف آن طراحی شده بودند. این حیاط‌ها اغلب با باغچه‌های زیبا، حوض‌های آب، و درختان میوه تزئین می‌شدند تا فضایی دلنشین برای ساکنان فراهم کنند.
• اتاق‌های شاه‌نشین: یکی از مهم‌ترین بخش‌های اندرونی، تالار یا «شاه‌نشین» بود که بزرگ‌ترین و زیباترین فضای خانه محسوب می‌شد. این اتاق‌ها معمولاً با پنجره‌های چوبی منبت‌کاری‌شده و شیشه‌های رنگی (ارسی) تزئین می‌شدند و برای گردهمایی‌های خانوادگی یا پذیرایی از مهمانان نزدیک استفاده می‌شدند.
• ورودی‌های محدود: اندرونی معمولاً ورودی‌های محدودی داشت که به‌دقت کنترل می‌شدند. برای مثال، در عمارت اندرونی کاخ گلستان، تنها دو در اصلی وجود داشت: یکی به خیابان الماسیه و دیگری به حیاط دیوان‌خانه. این طراحی به حفظ حریم خصوصی کمک می‌کرد.

اهمیت فرهنگی و اجتماعی اندرونی

اندرونی در فرهنگ ایرانی نه‌تنها یک فضای معماری، بلکه نمادی از ارزش‌های اجتماعی و فرهنگی بود. این بخش از خانه به‌عنوان حریم خصوصی زنان شناخته می‌شد و نشان‌دهنده اهمیت حفظ حیا و محدودیت دسترسی نامحرمان به زنان خانواده بود. در دوره قاجار، اندرونی به‌ویژه در خانه‌های اشرافی و دربار، به‌عنوان حرمسرا شناخته می‌شد و گاهی شامل بخش‌های جداگانه‌ای برای هر یک از همسران یا اعضای خانواده بود.

از منظر فمینیستی، اندرونی به‌عنوان فضایی دیده می‌شود که زنان را در چارچوب‌های محدود اجتماعی قرار می‌داد. مرضیه بهرامی برومند در کتاب «دیگری در اندرونی» اشاره می‌کند که اندرونی در دوره قاجار به‌عنوان فضایی طراحی شده بود که زنان را از دنیای بیرون جدا نگه می‌داشت و هویت زنانه را به امور خانگی و نقش‌های سنتی مانند مادری و کدبانویی محدود می‌کرد. این محدودیت‌ها، زنان را از مشارکت در فضای عمومی و سیاسی محروم می‌کرد و هویت آن‌ها را در چارچوب اندرونی تعریف می‌کرد.

اندرونی در کاخ گلستان

یکی از نمونه‌های برجسته اندرونی در معماری ایرانی، عمارت اندرونی کاخ گلستان در تهران است. این عمارت در دوره ناصرالدین شاه قاجار بازسازی شد تا فضای کافی برای حرمسرای در حال گسترش شاه فراهم کند. این عمارت شامل حیاط بزرگی با ساختمان‌های دوطبقه در اطراف آن بود و حیاط‌های کوچک‌تری برای هر یک از زنان شاه در نظر گرفته شده بود. متأسفانه، این عمارت در دوره رضاشاه به بهانه از بین بردن نمادهای قاجاری تخریب شد و جای آن را وزارت دارایی گرفت.

اندرونی در نقاشی

جالب است بدانید که واژه «اندرونی» در دنیای هنر نیز به کار رفته است. نقاشی معروف «اندرونی» یا «تجاوز» (Intérieur / Le Viol) اثر ادگار دگا، نقاش فرانسوی، که بین سال‌های ۱۸۶۸-۱۸۶۹ خلق شده، یکی از رمزآلودترین آثار اوست. این نقاشی صحنه‌ای تئاتری را به تصویر می‌کشد که در آن مردی در آستانه اتاق با زنی نیمه‌برهنه در نور کم‌رنگ چراغ روبه‌رو می‌شود. عنوان «اندرونی» برای این اثر به فضای داخلی و خصوصی اشاره دارد، اما ابهام در صحنه و عنوان دوگانه آن، باعث شده که کارشناسان به دنبال منابع ادبی الهام‌بخش این اثر باشند. این نقاشی هم‌اکنون در موزه هنر فیلادلفیا نگهداری می‌شود.

معانی دیگر اندرونی

علاوه بر معنای اصلی، واژه اندرونی در فرهنگ لغت‌های فارسی معانی دیگری نیز دارد:

صفت: به معنای داخلی یا درونی، مانند «زاویه اندرونی» (زاویه داخلی) در مقابل زاویه بیرونی.

پارچه: در برخی متون قدیمی، اندرونی به پارچه کتانی اعلا یا چادرشب اشاره دارد.

اگر می خواهید بدانید اتاق مید چیست، کلیک کنید.