چله کلیمیه
چله کلیمیه، که به آن اربعین موسوی یا اربعین کلیمی نیز گفته می‌شود، دوره‌ای چهل‌روزه از اول ماه ذی‌القعده تا دهم ذی‌الحجه (عید قربان) است که در فرهنگ اسلامی، به‌ویژه در میان عرفا و اهل معرفت، جایگاه ویژه‌ای دارد. این دوره به مدت زمانی اشاره دارد که حضرت موسی (ع)، ملقب به کلیم‌الله، به کوه طور رفت و به مدت چهل شبانه‌روز به مناجات و عبادت با خداوند پرداخت و در نهایت الواح تورات را دریافت کرد. نام “چله کلیمیه” از لقب حضرت موسی، یعنی “کلیم‌الله”، گرفته شده است. این مقاله به بررسی مفهوم، تاریخچه، آداب، اعمال و جایگاه شرعی چله کلیمیه می‌پردازد.
ریشه و پیشینه چله کلیمیه
چله کلیمیه ریشه در آیات قرآن کریم دارد. در سوره اعراف، آیه ۱۴۲، خداوند می‌فرماید:
«وَ وَاعَدْنَا مُوسَىٰ ثَلَٰثِینَ لَیْلَهً وَأَتْمَمْنَٰهَا بِعَشْرٍ فَتَمَّ مِیقَٰتُ رَبِّهِ أَرْبَعِینَ لَیْلَهً»(ما با موسی سی شب وعده گذاشتیم و آن را با ده شب دیگر کامل کردیم، تا مدت وعده پروردگارش به چهل شب رسید.)
این آیه به دوره‌ای اشاره دارد که حضرت موسی برای مناجات با خداوند و دریافت تورات به کوه طور رفت. این چهل روز، که ابتدا سی شب بود و سپس با ده شب دیگر تکمیل شد، به عنوان دوره‌ای مقدس در نظر گرفته می‌شود. به همین دلیل، این بازه زمانی به “چله کلیمیه” یا “اربعین موسوی” معروف شده است.
عدد چهل در ادیان ابراهیمی، به‌ویژه اسلام، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در روایات اسلامی آمده است که عبادت خالصانه به مدت چهل روز می‌تواند قلب انسان را نورانی کند و چشمه‌های حکمت را از قلب به زبان جاری سازد. پیامبر اکرم (ص) فرموده‌اند:
«هر کس چهل روز اعمال خود را خالصانه انجام دهد، چشمه‌های حکمت و دانش از قلبش بر زبانش جاری می‌شود.»
همچنین، عدد چهل در موارد دیگری مانند مبعوث شدن پیامبر (ص) در چهل‌سالگی، اهمیت حفظ چهل حدیث، و تأثیر چهل روز عبادت در تهذیب نفس مورد تأکید قرار گرفته است.
چله کلیمیه در فرهنگ اسلامی
چله کلیمیه به عنوان فرصتی برای خودسازی، تهذیب نفس و تقرب به خداوند شناخته می‌شود. این دوره به دلیل تقارن با ماه‌های حرام ذی‌القعده و ذی‌الحجه، که از ماه‌های پربرکت در اسلام هستند، اهمیت بیشتری یافته است. به گفته آیت‌الله جوادی آملی، این چهل روز بهار چله‌گیری است، زیرا حضرت موسی در این ایام مهمان خداوند بود و این زمان فرصتی مناسب برای عبادت و خودسازی است.
با این حال، برخی از مراجع تقلید و پژوهشگران اسلامی تأکید کرده‌اند که چله کلیمیه به صورت خاص در منابع دینی به عنوان یک دستور شرعی ذکر نشده است. به عنوان مثال، آیت‌الله صافی گلپایگانی چله‌نشینی را روشی ساختگی و غیرشرعی دانسته و برخی دیگر مانند حجت‌الاسلام فاضل لنکرانی معتقدند که چله‌نشینی به معنای انزوا و دوری از جامعه، که در برخی جریان‌های صوفیانه رایج است، مورد تأیید شرع نیست.
در مقابل، برخی عرفا و بزرگان معرفت، مانند علامه بحرالعلوم، به اهمیت این دوره اشاره کرده‌اند و معتقدند که چهل روز عبادت خالصانه می‌تواند استعدادهای معنوی انسان را شکوفا کند. همچنین، تجربه‌های عرفانی و شهرت این دوره در میان اهل معرفت نشان‌دهنده شرافت و ارزش معنوی آن است.
آداب و اعمال چله کلیمیه
چله کلیمیه فرصتی برای مراقبت از نفس و انجام اعمال عبادی است. هدف اصلی این دوره، خالص کردن نیت، ترک محرمات، و تمرکز بر واجبات و مستحبات است. برخی از آداب و اعمال توصیه‌شده برای این دوره عبارت‌اند از:
مراقبت از جسم و روح:
خوردن غذای حلال و پاک.
پرهیز از کلام زشت، دروغ، و غیبت.
مراقبت از چشم و گوش برای دوری از نگاه و شنیدن مطالب ناپسند.
انجام کارهای نیک و دوری از گناهان کوچک و بزرگ.
خواندن اذکار و سوره‌های خاص:
قرائت سوره‌هایی مانند حمد، توحید، یس، حشر، یا واقعه.
ذکر صلوات (مثلاً ۱۱۰ یا ۳۵۰ مرتبه در روز).
ذکر استغفار (۷۰ مرتبه در روز).
ذکر «لا إله إلا الله» (۱۰۰۰ مرتبه در روز).
ذکر «یا بصیر» (۳۰۳ مرتبه در روز).
نماز و زیارات:
خواندن دو رکعت نماز بین مغرب و عشا در دهه اول چله، با قرائت سوره توحید و آیه ۱۴۲ سوره اعراف پس از سوره حمد.
قرائت زیارت عاشورا، زیارت وارث، زیارت جامعه کبیره، یا حدیث کسا.
نیت و دعا:نیت در چله کلیمیه نقش مهمی دارد. توصیه شده است که اعمال این دوره با نیت سلامتی و تعجیل در فرج امام زمان (عج) انجام شود، هرچند چله به هر نیتی آثار معنوی خود را دارد. همچنین، این دوره به‌ویژه برای حاجات دنیوی و اخروی، مانند ازدواج، رزق و روزی، و رفع مشکلات توصیه شده است.
روزه و عبادات دیگر:برخی منابع به گرفتن روزه در این ایام، به‌ویژه در روزهای خاص مانند سه روز متوالی در ماه ذی‌القعده، اشاره کرده‌اند. همچنین، خواندن دعاهایی مانند دعای «رب ادخلنی مدخل صدق» (۱۰۰ مرتبه در روز) توصیه شده است.
زمان چله کلیمیه
چله کلیمیه از اولین روز ماه ذی‌القعده آغاز می‌شود و تا دهم ذی‌الحجه، یعنی عید قربان، ادامه دارد. در سال ۱۴۰۴ هجری شمسی (۲۰۲۵ میلادی)، این دوره از حدود ۹ اردیبهشت آغاز شده و تا ۱۷ خرداد ادامه خواهد داشت. این بازه زمانی به دلیل تقارن با ماه‌های حرام و ایام مناجات حضرت موسی، به عنوان بهترین زمان برای چله‌گیری شناخته می‌شود.
آیا چله کلیمیه شرعی است؟
درباره شرعی بودن چله کلیمیه دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد. از یک سو، اصل چله‌گیری و عبادت چهل‌روزه بر اساس روایات اسلامی، مانند حدیث امام باقر (ع)، تأیید شده و تأثیرات معنوی آن مورد تأکید قرار گرفته است. از سوی دیگر، برخی مراجع تقلید معتقدند که چله کلیمیه به صورت خاص در منابع دینی ذکر نشده و ممکن است به برخی آداب صوفیانه یا غیرشرعی مرتبط باشد.
ناصر مکارم شیرازی خودسازی و تهذیب نفس در چارچوب شرع را در هر زمانی مطلوب دانسته، اما برخی دیگر مانند محمدحسن وکیلی تأکید دارند که اگرچه روایت خاصی برای چله کلیمیه وجود ندارد، تجربه بزرگان و شرافت این ایام ارزش آن را نشان می‌دهد.
چله کلیمیه و حاجت‌روایی
چله کلیمیه در میان مردم به‌ویژه برای حاجت‌روایی، ازدواج، و گشایش در امور شهرت دارد. برخی منابع به مجرب بودن این چله برای رفع مشکلات و برآورده شدن دعاها اشاره کرده‌اند. خواندن حدیث کسا، زیارت عاشورا، و سوره‌های خاص مانند یس و حشر از جمله اعمالی هستند که به عنوان ختم‌های مجرب در این دوره توصیه شده‌اند.
نکات مهم در چله کلیمیه
اخلاص در نیت: نیت خالص و دوری از ریا در این دوره اهمیت زیادی دارد.
رعایت تقوا: پرهیز از گناه و انجام واجبات، به‌ویژه نماز اول وقت، از شرایط موفقیت در چله است.
انعطاف در اعمال: هر فرد می‌تواند بر اساس توان و شرایط خود، سوره یا ذکری را انتخاب کند.
دعای جمعی: برخی گروه‌ها در این ایام برای خواندن زیارت عاشورا یا سایر اعمال به صورت جمعی برنامه‌ریزی می‌کنند، که به استجابت دعا کمک می‌کند.
وسم در جدول + پاسخ صحیح و دقیق
