معنی ضرب المثل این دغل دوستان که میبینی
ضرب‌المثل «این دغل دوستان که میبینی، مگسانند گرد شیرینی» یکی از معروف‌ترین و پرمعناترین ضرب‌المثل‌های پارسی است که ریشه در فرهنگ و ادبیات غنی ایران دارد. این بیت، که از شاعر بزرگ پارسی‌گوی، سعدی شیرازی، در مجموعه «مواعظ» و بخش «مثنویات» گرفته شده است، به روابط دوستانه ظاهری و منفعت‌طلبانه اشاره دارد. معنای این ضرب‌المثل این است که برخی افراد، مانند مگس‌هایی که به دور شیرینی جمع می‌شوند، تنها در زمان خوشی و بهره مندی از منافع مادی یا اجتماعی در کنار ما هستند و به محض از بین رفتن این منافع، رابطه دوستی را ترک می‌کنند. در ادامه، این ضرب‌المثل به طور کامل توضیح داده شده و با اطلاعات اضافی از منابع مختلف تکمیل می‌شود.
مفهوم اصلی ضرب‌المثل این دغل دوستان که میبینی مگسانند گرد شیرینی
این ضرب‌المثل به دوستی‌های سطحی و غیرصادقانه اشاره دارد که بر پایه منافع شخصی شکل می‌گیرند. «دغل دوستان» به افرادی اطلاق می‌شود که با فریبکاری و ظاهرسازی، خود را دوست و همراه نشان می‌دهند، اما در حقیقت تنها به دنبال سود و منفعت خود هستند. همان‌طور که مگس‌ها به خاطر شیرینی به سمت آن جذب می‌شوند و پس از تمام شدن آن پراکنده می‌گردند، این‌گونه دوستان نیز در زمان سختی و مشکلات، فرد را تنها می‌گذارند. این ضرب‌المثل هشداری است برای دقت در انتخاب دوستان و تشخیص روابط واقعی از روابط منفعت‌طلبانه.
داستان و ریشه ضرب‌المثل
یکی از داستان‌های معروفی که برای این ضرب‌المثل نقل می‌شود، درباره جوانی ثروتمند است که پس از مرگ پدرش، تمام ثروت خود را صرف خوشگذرانی با دوستانش کرد. او با ولخرجی و معاشرت با افرادی که به ظاهر دوستش بودند، زندگی پرزرق‌وبرقی داشت. اما زمانی که ثروتش به پایان رسید و دیگر چیزی برای خرج کردن نداشت، این دوستان یکی‌یکی او را ترک کردند. جوان که از این اتفاق شوکه شده بود، به یاد نصیحت‌های پدرش افتاد که می‌گفت: «این دغل دوستان که میبینی، مگسانند گرد شیرینی.» او با پشیمانی تصمیم گرفت برای آرامش خاطر به صحرا برود. با دو تخم‌مرغ و یک گرده نان راهی بیابان شد و در کنار جویی نشست تا روز را به شب برساند. این داستان نشان‌دهنده این حقیقت است که دوستان واقعی در سختی‌ها کنار ما می‌مانند، نه فقط در زمان خوشی و فراوانی.
گسترش مفهوم و کاربرد در زندگی
این ضرب‌المثل درس‌های عمیقی برای زندگی اجتماعی ارائه می‌دهد:
انتخاب دوستان واقعی: ضرب‌المثل به ما می‌آموزد که در انتخاب دوستان باید محتاط باشیم و افرادی را به عنوان دوست بپذیریم که در شرایط سخت نیز همراه ما باشند. دوستی‌های واقعی بر پایه صداقت، وفاداری و حمایت متقابل بنا می‌شوند، نه صرفاً منافع مادی یا اجتماعی.
هشدار در برابر چاپلوسی: افرادی که تنها در زمان موفقیت و خوشی اطراف ما هستند، اغلب به دنبال منافع خود بوده و ممکن است با تملق و فریب، اعتماد ما را جلب کنند. این ضرب‌المثل به ما یادآوری می‌کند که به این‌گونه افراد اعتماد نکنیم.
ارزش دوستی در سختی‌ها: دوست واقعی کسی است که در زمان مشکلات، چه مالی، چه اجتماعی و چه روحی، کنار ما بماند و به ما کمک کند تا از دشواری‌ها عبور کنیم. این افراد مانند مگس‌های منفعت‌طلب نیستند که با از بین رفتن «شیرینی» پراکنده شوند.
این دغل دوستان که میبینی مگسانند گرد شیرینی به انگلیسی
بر اساس منابع مختلف، این ضرب‌المثل نه تنها در فرهنگ پارسی بلکه در بسیاری از فرهنگ‌های دیگر نیز معادل‌هایی دارد. برای مثال، در زبان انگلیسی عبارتی مشابه وجود دارد: «Fair-weather friends» (دوستان هوای خوب)، که به دوستانی اشاره دارد که تنها در شرایط مساعد کنار شما هستند. همچنین، این ضرب‌المثل در کتاب‌های درسی فارسی، به‌ویژه در پایه ششم ابتدایی، به عنوان بخشی از آموزش مهارت‌های نوشتاری و درک مفهوم دوستی تدریس می‌شود.
سعدی در ادامه این بیت، با ابیات دیگری به توضیح این مفهوم پرداخته و می‌گوید:
تا حطامی که هست می‌نوشند / همچو زنبور بر تو می‌جوشند
باز وقتی که ده خراب شود / کیسه چون کاسه‌ی رباب شود
ترک صحبت کنند و دلداری / معرفت خود نبود پنداری
این ابیات نشان می‌دهند که دوستان منفعت‌طلب در زمان فراوانی مانند زنبورها اطراف فرد جمع می‌شوند، اما وقتی اوضاع مالی یا اجتماعی فرد خراب می‌شود، نه تنها او را ترک می‌کنند، بلکه حتی تظاهر به دلداری نیز نمی‌کنند.
بازآفرینی ضرب‌المثل این دغل دوستان که میبینی
برای درک بهتر این ضرب‌المثل در دنیای امروز، می‌توان آن را به این صورت بازآفرینی کرد: «برخی دوستان مانند پروانه‌هایی هستند که فقط به نور ثروت و موفقیت جذب می‌شوند؛ وقتی نور خاموش شود، آنها نیز پرواز می‌کنند و به دنبال نور دیگری می‌روند.» این بازآفرینی نشان‌دهنده همان مفهوم دوستی‌های سطحی است که در دنیای مدرن نیز به وفور دیده می‌شود، مثلاً در روابطی که بر پایه شهرت، پول یا موقعیت اجتماعی شکل می‌گیرند.
اگر می خواهید معنی ضرب المثل قدر عافیت کسی داند که به مصیبتی گرفتار اید را هم بدانید، کلیک کنید.
