چرخ ریسک چگونه لانه می سازد؟
چرخ‌ریسک ها پرندگانی کوچک، چابک و زیبا از خانواده گنجشک‌سانان (Paridae) هستند که به خاطر مهارت شگفت‌انگیز خود در لانه‌سازی شناخته می‌شوند. این پرندگان با استفاده از منقار قوی و پاهای کوتاه اما نیرومند خود، آشیانه‌هایی می‌سازند که هم از نظر ساختاری محکم و هم از نظر حفاظتی ایمن هستند. در این مقاله به بررسی فرآیند لانه‌سازی چرخ‌ریسک، مواد مورد استفاده، مکان‌های انتخابی و برخی ویژگی‌های منحصربه‌فرد این پرندگان در ساخت آشیانه می‌پردازیم.
شروع لانه‌سازی: نقش پرنده نر
لانه سازی چرخ ریسک معمولاً با شروع فصل بهار آغاز میشود، زمانی که پرنده نر به تنهایی مسئولیت ساخت آشیانه را بر عهده می‌گیرد. این پرنده ابتدا به دنبال مکان مناسبی می‌گردد که اغلب شاخه‌های نازک و آویزان درختانی مانند بید، تبریزی یا سایر درختان نزدیک آب باشد. دلیل این انتخاب، محافظت از لانه در برابر شکارچیانی است که در میان شاخ و برگ درختان به دنبال طعمه می‌گردند. پرنده نر با پرواز در اطراف نوک یک ساقه آویزان، مواد اولیه را به آن متصل می‌کند و با حرکاتی شبیه به بافتن، چارچوب اولیه لانه را شکل می‌دهد.
مواد مورد استفاده در ساخت لانه
چرخ‌ریسک برای ساخت چارچوب لانه از موادی رشته‌ای و مقاوم مانند علف‌های خشک، ریشه‌های فرعی بید، و گاهی حتی موهای حیوانات استفاده می‌کند. این مواد با دقت به دور ساقه پیچیده می‌شوند تا پایه‌ای محکم ایجاد شود. سپس، پرنده با جمع‌آوری شاخه‌ها و برگ‌های نازک گیاهان، دیواره‌های لانه را می‌بافد. داخل لانه با موادی نرم‌تر مانند پرهای خود یا سایر پرندگان، کرک‌های گیاهی (مانند دانه‌های کرک‌دار بید یا تبریزی) و حتی تار عنکبوت پر میشود تا بستری نرم و راحت برای تخم‌ها فراهم کند. این دقت در انتخاب مواد، لانه را نه تنها مقاوم، بلکه عایق در برابر سرما و گرما می‌کند.
فرآیند بافت لانه: شباهت به قالی بافی
یکی از جالب‌ترین جنبه‌های لانه‌سازی چرخ‌ریسک، شباهت آن به هنر قالی‌بافی است. این پرنده با استفاده از منقارش، رشته‌های کوتاه گیاهی را به هم گره می‌زند و آن‌ها را در کلافی که از قبل ساخته، می‌بافد. این کار باعث میشود لانه ضخیم‌تر و بادوام‌تر شود. پس از تکمیل چارچوب و دیواره‌ها، پرنده سوراخ گشاد جلویی را می‌بندد و تنها یک ورودی کوچک به شکل حفره‌ای گرد در بالای لانه باقی می‌گذارد. این طراحی هوشمندانه، دسترسی شکارچیان به داخل لانه را دشوار می‌کند و در عین حال تهویه مناسب را فراهم می‌آورد.
مکان های متنوع لانه سازی
چرخ ریسک‌ها معمولاً لانه‌های خود را در سوراخ‌های تنه درختان می‌سازند، اما انعطاف‌پذیری آن‌ها در انتخاب مکان شگفت‌انگیز است. اگر حفره‌ای در درخت پیدا نشود، این پرندگان از سوراخ‌های زمین، شکاف‌های دیوار، جعبه‌های پستی، و حتی قوطی‌های کنسرو خالی استفاده می‌کنند. گونه‌ای خاص از چرخ‌ریسک به نام “چرخ‌ریسک پشت‌بلوطی” (Penduline Tit) لانه‌های آویزانی می‌سازد که روی بوته‌ها یا شاخه‌های نزدیک آب قرار دارند. این لانه‌ها با وزش باد مانند پاندول ساعت حرکت می‌کنند و به همین دلیل نام “Penduline” (به معنای آونگ‌مانند) به آن‌ها داده شده است. گاهی نیز لانه‌هایی در مکان‌های غیرمعمول مانند سیم‌های حصار مشاهده شده که نشان‌دهنده خلاقیت این پرندگان است.
مراحل تکمیل لانه و نقش جفت ها
ساخت لانه معمولاً دو هفته طول می‌کشد و پس از اتمام چارچوب توسط پرنده نر، پرنده ماده نیز در فرآیند مشارکت می‌کند. نر و ماده با همکاری، داخل لانه را نرم و آماده می‌کنند. پس از تکمیل، پرنده نر به جستجوی جفت می‌پردازد و ماده مسئولیت خوابیدن روی تخم‌ها را بر عهده می‌گیرد. چرخ‌ریسک‌ها در سال دو بار تخم‌گذاری می‌کنند و هر بار بین ۶ تا ۱۲ تخم (و گاهی بیشتر) می‌گذارند. این همکاری بین نر و ماده، بقای نسل این پرندگان را تضمین می‌کند.
ویژگی های خاص گونه‌های مختلف
گونه‌های مختلف چرخ ریسک روش‌های متفاوتی برای لانه‌سازی دارند. به عنوان مثال، چرخ‌ریسک آفریقایی در لانه خود نواری به پشت ورودی متصل می‌کند که هنگام خروج آن را می‌کشد و در را می‌بندد، مشابه درهای تونل‌مانند عنکبوت‌ها. چرخ‌ریسک آمریکایی نیز از ساقه‌های خاردار در مناطق نیمه‌صحرایی استفاده می‌کند که روشی ساده اما مؤثر است. این تنوع نشان‌دهنده سازگاری بالای این پرندگان با محیط‌های مختلف است.
اهمیت لانه سازی برای چرخ ریسک
لانه برای چرخ‌ریسک‌ها نه تنها محلی برای تخم‌گذاری و پرورش جوجه‌ها، بلکه پناهگاهی در برابر دشمنان و شرایط جوی است. قرار گرفتن لانه‌ها در ارتفاع یا نزدیک آب، آن‌ها را از دسترس شکارچیان زمینی دور نگه می‌دارد. همچنین، بافت متراکم و عایق لانه، جوجه‌ها را در برابر سرما و گرما محافظت می‌کند. این پرندگان با انتخاب دقیق مکان و مواد، امنیت و راحتی را برای خانواده خود فراهم می‌کنند.
مرحله دوم کالا برگ کی واریز میشود؟
پومپویر چیست؟ + معرفی و اطلاعات کامل
